Genel olarak oruç tutulması dini, sıhhi (aralıklı oruç) ve siyasi (açlık grevi) gibi nedenlere dayanır.
Arapçası “savm” (yiyip içmemek) olan ancak Türkçeye Farsça’daki“ruze” (günlük) sözcüğünden “oruç” olarak türeyen bir sözcüktür. Oruç, belli zaman diliminde yiyecek veya içecek ya da her ikisinden kaçınma eylemidir. Mutlak oruç ise tüm yiyecek ve içeceklerden kaçınmadır. Ek olarak cinsel ilişki vbeylemler de dahil edilir.Dinsel anlamdaki oruç nefsi terbiye etme amacı güder.
Orucun semavi dinler dışında Zerdüştlük, Hinduizm, Brahmanizm, Budizm, Maniheizm, eski Yunan ve Kelt dinlerinde de olduğu bilinmektedir. Orucun en yoğun yaşandığı dinler uzak doğu kökenlidir.
Yahudilik’te yılın ilk ayı olan Tişri’nin onuncu günü 25,5 saat sürecek Yom Kippur (Kefalet Günü) denen oruç tutulur. O gün yenilmez, içilmez, yıkanılmaz, koku sürünmez, cinsel ilişkiye girilmez, çalışılmaz ve ateş yakılmaz.
Hristiyanlık’ta Batı kiliselerinde 40 gün orucu vardır. Kül Çarşambası ile başlar ve Paskalya ile biter. Doğu kilisesinde ise Paskalya’dan önceki dört haftaya ek olarak Kutsal Havariler orucu, Bakire Meryem orucu, Noel Öncesiorucu vardır. Hristiyanlıkta oruç Tanrı için açlığı ve onun iradesini ifade eder. Oruç keşişler tarafından benimsenip halk için daha çok tavsiye niteliğindedir.
İslam’daRamazan ayı Hicri (Kameri, Ay) Takvime göre dokuzuncu ve Kur’an’ın inmeye başladığı ve Müslümanlarca oruç tutulmaya, Teravih Salatına başlanılan aydır. Bu ayda oruç tutmakİslamın beş temel şartından biridir. Ayın ilk hilal görülüşünden itibaren 29 veya 30 gün boyunca oruç tutulur. Oruç 624 yılı Şubat ayında farz kılınmıştır. Orucun farz kılındığını bildiren ayet “Ey inananlar! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, Allah'a karşı gelmekten sakınasınız diye, size de farz kılındı(Bakara, 2/183).”
Ramazan sözcüğü kuru sıcak anlamına gelen ramad kökünden doğmuştur. Dillere göre söylenişi Ramadan, Remezan, Ramzan, Romzan biçiminde değişmektedir. Ramad sözcüğünün yazın son ayları için kullanıldığı ancak Hz. Ömer döneminde Hicri aylara eklendiği yönünde görüşler olsa da Ramazan ayı haram aylardan olup Hicri takvimin dokuzuncu ayıdır. Diğer taraftan orucun kaç gün tutulacağı ile ilgili değişik görüşler olsa da buna itibar edilmemiştir. Yine sahur vaktiyle ilgili birbiriyle çelişen saatler olsa da Türkiye’de Diyanet’in belirttiği imsak saati kabul edilmektedir.
İslam’da manevi mükafatların Ramazan ayında katlanarak arttığına inanılır. Bu yüzden Müslümanların sadece yiyecek ve içeceklerden değil tütün ürünleri, cinsel ilişki ve kötü eylemlerden de sakınması amaçlanır. Bu ayda daha çok ibadet edilir ve Kur’an tilaveti yapılır. Bu yüzden Ramazan’a on bir ayın sultanı denir.
İslam’da sabır, ibadet, rahmet, bağışlanma ve bereket ayı olarak kabul edilen ve büyük bir coşku ve heyecanla karşılanan Ramazan ayının başlıca özelliklerinden biri Kur’an’ın bu ayda indirilmeye başlanması ve içinde bulunduğu Kadir Gecesi’nin bin aydan hayırlı olmasından kaynaklanır. Bu yüzden de Ramazan’ın hangi gününde olduğu bilenmeyen Kadir Gecesi’ni hayırla yad etmek için Ramazan’ın özellikle son on günü bilinçli biçimde ihya edilir.
Ramazan dışında İslam’da dört çeşit kefaret orucu da farz oruçlar arasındadır. Hataen bir Müslümanı öldürme, zıhar, Ramazan orucunu kasten bozma ve yemin bozma durumlarında kefaret orucu tutulmalıdır.
Alevilik’te Muharrem (10-12 gün)orucu, Hızır (Şubat ayı/ 3 gün)orucu veKırksekiz Perşembe (Muharrem ayı hariç)orucu vardır. Alevi geleneği içinde sünni anlamda Ramazan orucu olmasa da Ramazan ayında 3 veya 9 gün (bireysel etkileşim sonucu 30 gün) oruç tutulur.
